Кажне калыкын шке национальный геройжо уло. Марий калыкна тале шӱлышан Мамич-Бердейым, Акмазикым, Акпатырым, Болтушым (Полтышым), Камайым, Ош Пондашым, Пашканым да тулеч ятыр молымат шарна. Нунын лӱмышт калыкын пиалан илышышт верч кучедалме дене чак кылдалтын.

С.Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудылан «Кугарня» газетын пашаеҥже, самырык поэтессе Н. А. Моисеева  «Лышташ велалтме годым» 300 наре экземпляр книгам пӧлеклен. Савыктышым Финляндийысе М.А. Кастрен ушемын полшымыж дене лукмо.

Марий кундемнан ик эн сылне ойыртемже – тиде ото. Кавашке виктаралтше вийже дене вер-шӧрын рӱдыжӧ семын тудо марий тӱнянам кӱшкӧ нӧлта.   Садер лоҥгаште верланыше ялым, кумда пасум, олык лапым, лыкын-лукын йогышо эҥерым, кава тӱрысӧ канде чодырам – чылажымат шинчалан койдымын ото шкеж дене кылден, ший гай волгыдо канде кавасе ош кече дене иктыш уша.

4 ноябрьыште Марий Эл Республикым ыштымылан 100 ий темме кече да Калыкын чак чумырген шогымо кече палемдалтеш. Ожнысек Марий мландым, калыкым муро да сылнымутан произведенийла гоч моктен возеныт. Ик тыгай сылнымутлан С.Г. Чавайнын «Советский автономийыш ушнымылан» почеламутшым шотлыман

С. Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын краеведений пӧлкаштыже  лӱмлӧ режиссер, драматург, Россий Федерацийысе  да Марий Эл Республикысе  сымыктышын сулло пашаеҥже Сергей Иванович Ивановын шочмыжлан 90 ий темме лӱмеш пӧлеклалтше книга ончерым погымо.

2020 ий 24 сентябрьыште 16 шагатлан С. Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудышто «Марий краевед» клубын черетан погынымашыже лиеш. Клубын 121-ше погынымашыже краевед, Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже Алексей Максимович Клёновын 60 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтеш. 2018 ий гыч Алексей Максимович «Марий краевед» клубын председательже улеш.

Шукерте огыл, пытартыш жапыште возымаште шке мастарлыкшым шуарыше, Ираида Букетова-Алвийын кокымшо книгаже ош тӱням ужын. «Помни своих, и не только…» савыктыш Ӧтӧгӧн тукымлан пӧлеклалтше авторын кокымшо пашаже. Книгам шергалмек, авторын ойлымашыже-влак дене пырля А. Александровын «Йогыландий» йомак-повестьше, Сайн-эрге Сайгелдын дневникше дене палыме лияш лиеш. Кугу верым фото-влаклан ойырымо. Пагалыме лудшына-влак, у книга дене С.Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудышто палыме лийын кертыда.

Шопке лышташ койышнам, лыве шулдыр кумылнам йомдарымыда ок шу гын, марий калык шӱдыр гане волгалтше, тылзе гане нӧлталтше, кече гане чолгыжшо манын шонеда гын, Пеледыш пайремым эртарыза, – тыге манын 100 ий ожно ты пайремым негызлыше кокла гыч иктыже, туныктышо да драматург Александр Конаков.

"Айдемын ӱмыржӧ кӱчык, а книга курымашлык", - манеш Марий Турек кундем гыч краевед Вера Александровна Сорокина.

С.Г. Чавайн лӱмеш книгагудын 2018 ийыште эртарыме «Идалыкын эн сай книгаже» конкурсышто «Книгагудо дене пеҥгыде кылым кучымаш» номинацийыште Марий Турек кундем гыч краевед Вера Александровна Сорокина лауреат лийын. Тудо изинекак книгам лудаш йӧратен, яра жапше годым книгагудыш куржталын. Варарак авам ончен, ӱдыржат книгам лудаш кумылаҥын, а кызыт уныкаже-влакат книга ден журналым лудаш йӧратат. Чынак, кузе изинекак йочам книгам лудаш кумылаҥдет, тугак умбакыже нуно тидлан утыр шӱмаҥыт.

С. Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын краеведений пӧлкаштыже СССР писатель ушемын член, журналист Валентин Борисович ИСЕНЕКОВЫН (1935-1988) шочмыжлан – 85 ий темме лӱмеш «Йоча-влакын таҥже» книга ончерым чумырымо.