2018-ше ийысе пургыж тылзын 16-шо кечынже М. Шкетан лӱмеш театрыште марий калыкын II-шо съездшылан 100 ий темме лӱмеш «Ме Марий улына!» шанче-мер форум эртаралтын. Тиде мероприятий Марий Эл Республик вуйлатыше А. А. Евстифеевын темлымыже да В. М. Васильев лӱмеш йылмым, литературым, историйым шымлыше Марий шанче институтын эртарымыже почеш шукталтын. Форумышто марий калык толкынын 1918-ше ийысе историйжым да кызытсе йодышыжым каҥашеныт. Тышке С. Г.Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын пашаеҥышт уло кумылын ушненыт.

С. Г. Чавайн лӱмеш кугыжаныш книгагудын краеведений пӧлкаштыже писатель, журналист, Марий АССР да РСФСР культурын сулло пашаеҥже, Марий Эл Республикын калык поэтше Иван Горныйын (Иван Иванович Тарьянов) (1933-2014) шочмыжлан – 85 ий темме лӱмеш «Кырык сирӹн мыры патыржы» («Певец горной стороны») книга ончерым чумырымо. Книга ончер 1 март  марте шуйна.

Пагален ӱжына!

Курык серын муро патырже.

С. Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудышто у книга – «Курыкмарий кундемын ожсо жап гыч тӱҥалын кызытсе марте историй событий-влак хронологий». Тиде книга книгагудо директор И. В. Щегловалан курыкмарий тӱвырам да йӱлам аралаш тыршымылан, калыкын кидпаша пӧртшын базыжым пеҥгыдемдаш надырым пыштымылан пӧлеклалтын. Оҥай, шке шотан справочник-полшык курыкмарий историй нерген палдара. Книгам ямдылыше-влак Л. З. Кубеков ден Т. В. Петрова шке пашаштышт С. Г. Чавайн лӱмеш книгагудын шуэн вашлиялтше книга да рукопись пӧлкажлан эҥертеныт. Книга кок ужаш гыч шога. Икымше ужашыште курыкмарий кундемын ожсо жап гыч тӱҥалын кызытсе марте историй событий-влак ончыкталтыныт гын, кокымшо ужаш историй да тӱвыра верла дене палдара.

С. Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын краеведений пӧлкаштыже поэт, писатель, журналист Мирон Чойн (Мирон Николаевич Большаков) (1918-1996), шочмыжлан 100 ий темме лӱмеш «Мыскаран мастарже» («Мастер сатиры») книга ончерым чумырымо. Книга ончер 1 март марте шуйна.
Пагален ӱжына!

Чойн на мар. языке

Чойн на рус. языке

Ятыр книгагудын шӧрлыклаштыже кидпалым пыштыман оҥай пӧлеклыме книга-влакым вашлияш логалеш. Шукерте огыл С. Г.Чавайн лӱмеш книгагудыланат пиал шыргыжалын: Р. А. Панова лӱмеш шанче книгагудын 2006-2014 ийласе директоржо, коллекционер, пушкинист Владимир Владимирович Изыкин кок лӱмлӧ писатель-влакын кидпалыштым пыштыман книга-влакым – кумдан палыме совет да россий писатель, литературовед Евге́ния Алекса́ндровна Тарату́тан «По следам «Овода» ден писатель Фока Фёдорович Бурлачукын «Белый Лебедь» – пӧлеклен.

1-ше февральыште С. Г. Чавайн лӱмеш книгагудын краеведений пӧлкаже пелен пашам ыштыше «Марий краевед» клуб шкенжын 30 ияш лӱмгечыжым палемдыш. Ты гана тудын 113-ше погынымашыже эртыш.

Клуб ийлан ныл-вич гана погына. Тушко шанчызе, туныктышо, журналист, моло творческий еҥ кумылын погынат. Историй, илыш дене кылдалтше пӱсӧ йодыш-влакым каҥашат. М. Янтемир, К. Васин, М. Сергеев, М. Исиметов, Г. Левенштейн да моло лӱмлӧ краеведын тӱҥалме пашаштым шуйышо клубым 30 ий историй науко доктор Ксенофонт Никанорович Сануков вуйлата.

С.Г.Чавайн лӱмеш калыкле книгагудо шке фондшым тӱрлӧ яра книга, журнал-влак дене пойдараш поснак кумылан. Тиде тудын миссийжым шукташ кугун полша – кызытсе да ончыкылык тукымлан книга поянлыкым арален кодаш да шарнашлан ышталтын.

Кугу таум каласена Сергей Тимофеевич Коноплёвлан, книгагудын лудшыжлан, коллекционерлан, шке коллекцийже гыч «Ивер и Телье» тӱнямбал почто марке полиграфий компанийын ныл томан каталог-полшыкшым пӧлеклымыжлан. 

«Книга палате пӧлка» - С.Г. Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын ик эн самырык пӧлкажлан шотлалтеш.

Ондак тудо краеведений пӧлкан кугыжаныш библиографий сектырже лийын. 2008-ше ий пургыж тылзын 1-ше кече гыч посна пӧлка семын пашам ышташ тӱҥалын.

«Книга палате» савыктыш архивын функцийжым шуктен шога. Тыште 1959-ше ий гыч тачысе кече марте чылаже 286 тӱжем наре экземпляр книга, газет, журнал, ното, изобразительный, картографий савыктыш, тыгак афише да плакат-влак аралалтыт. Кажне ийын пӧлка 3-4 тӱжем наре у савыктыш произведенийлан ешаралтеш. 

1 февральыште 16-00 шагатлан С. Г. Чавайн лÿмеш кугыжаныш книгагудын краеведений пӧлкаштыже «Марий краевед» клубын 30 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше погынымаш лиеш.

«Марий краевед» клуб 1988 ий 28 январьыште книгагудын краеведений пöлкаже пелен шочын. Шке йырже шочмо кундемнам йӧратыше, тудын верч тургыжланыше шанчыеҥ, туныктышо, журналист, писатель, тоштер да книгагудо пашаҥ-влакым, икманаш, творческий шӱлышан интеллигенцийым ушен шога. Икымше кече гыч тӱҥалын тачысе кече марте клубым Марий кугыжаныш университетын профессоржо, историй наука доктор, книгагудын Чаплӱман лудшыжо Ксенофонт Никанорович Сануков вуйлата. 

14 декабрьыште С. Г. Чавайн лӱмеш кугыжаныш книгагудын конференц-залыштыже книга пайрем эртыш. Тиде гана «Марий краевед» клубын погынымашыже 2017 ийыште лекше «Марий биографий энциклопедий» савыктышлан пӧлеклалте. Икымше энциклопедий 2007 ийыште лектын.  2017 ийыште ешарен лукмо энциклопедийыш 4905 лӱм пурен. Савыктышын авторжо да тӱҥ редакторжо - журналист, мер пашаеҥ, шымлызе, краевед Валерий Александрович Мочаев. Ответсвенный редакторжо – журналист Андрей Колесников.